Ook ik gebruik het begrip “Ponzi Scheme” of “Ponzi oplichting” regelmatig en ga er dan maar vanuit dat iedereen weet wat het is.
Het is een frauduleuze opzet waarbij oude investeerders het geld van nieuwe investeerders krijgen. Zo’n systeem loopt goed zolang er maar steeds nieuwe investeerders instappen.
Vaak krijgen die oude investeerders belachelijk hoge rendementen voorgeschoteld. Dit puur om iedereen gretig te houden en ze niet te veel te laten vragen naar de herkomst van al dat geld.
Uiteindelijk stort zo’n systeem in elkaar. Vaak echter is het al door autoriteiten stopgezet voordat het tot een totale ineenstorting komt. Bernard Madoff zette de grootste Ponzi scheme ooit op, maar Charles Ponzi is de naamgever van deze oplichtingsvorm.
Charles Ponzi is een geboren Italiaan. Hij gebruikte deze techniek in de jaren twintig van de vorige eeuw in de Verenigde Staten. Ponzi was echter niet de uitvinder van het systeem, want een eeuw eerder werd het al eens door Charles Dickens beschreven. Precies een zelfde fraude was overigens al in 1899 gepleegd door William F. Miller. Die wist er indertijd een miljoen dollar aan over te houden.
Ponzi begon zijn fraude vanuit een arbitrage op postzegels vanwege internationale verzendingen. Hij werd er zo succesvol in, dat hij enorme bedragen bijeen wist te krijgen. De opzet zelf was overigens niet illegaal.
Ponzi was ook geen domme jongen. Hij noemde zijn bedrijf de Securities Exchange Company. U moet toegeven, dat bekt helemaal niet slecht.
Je kreeg 50% rendement op je investering in 45 dagen of 100% in 90 dagen. Ponzi huurde ook agenten in die op commissiebasis klanten wierven. In vier maanden tijd verdiende Ponzi letterlijk miljoenen.
Waar Ponzi de fout in ging was dat hij het geld niet investeerde zoals hij iedereen voorhield. Hij gebruikte het binnenkomende geld van nieuwe investeerders puur om de oude investeerders en de klantenwervers uit te keren. Deze mensen verdienden zo veel geld dat ze blind van hebzucht al het verdiende geld nog weer in het bedrijf investeerden.
Ponzi verdiende miljoenen toen miljoenen nog echt veel waard waren en hij had overal in de wereld de rest van zijn leven in ongekende luxe kunnen leven. Hij was echter zelf ook verblind. Hij hoopte een keer een klapper te maken met de weinige investeringen die hij wel deed, waarmee hij in één keer de boeken weer in orde zou krijgen.
Ponzi was een openhartig man en een prettige persoon in de omgang. Onderzoeken naar hem kon hij met zijn flair nog relatief lang veraf houden.
Uiteindelijk was het Clarence Barron (van het beleggersblad Barron dat nu nog bestaat en toonaangevend in Amerika is) die onderzoek deed en erachter kwam dat het hele verhaal een fraude was.
Barron berekende dat de overhead van bijvoorbeeld de bonussen aan de verkopers de winsten overtroffen. Ponzi had niet 160 miljoen IRC’s gekocht, maar slechts 27.000.
Toen viel ineens bij de krant de Boston Post het kwartje.
Er werden naar aanleiding van het onderzoek door Barron enkele zeer kritische artikelen geschreven en er ontstond een run op het bedrijf. Ponzi ontving iedereen met koffie en gebak en keerde 2 miljoen dollar uit aan de investeerders die uit wilden stappen. De onrust werd gesust. Ponzi klaagde ook de krant aan en won 500.000 dollar aan schadevergoeding.
De Boston Post gaf het echter niet op en ook een openbaar aanklager had Ponzi in het vizier.
Er werd door de toezichthouder een onderzoek ingesteld, maar Ponzi wist hen slim in de luren te leggen door vrijwillig het innemen van geld te stoppen gedurende het onderzoek.
Achteraf bleek dat een briljante zet, want daardoor kwamen de onderzoekers er niet echter dat Ponzi vrijwel geen boekhouding bijhield.
Pas een maand later werd Ponzi gearresteerd op basis van 86 punten, alle gerelateerd aan fraude. Deze arrestatie werd mogelijk omdat een bankier in feite zijn boekje te buiten ging uit angst dan zijn bank en heel het banksysteem van Massachusetts het slachtoffer zou worden als Ponzi om zou vallen. In naam van enkele Ponzi klanten (die hiervoor geen toestemming gegeven hadden) werd faillissement voor Ponzi aangevraagd. Pas toen konden de autoriteiten ingrijpen.
In november 1920 werd Ponzi door federale autoriteiten veroordeeld tot 5 jaar cel nadat hij zich in een deal met de federale autoriteiten schuldig had verklaard aan postfraude. Na 3,5 jaar kwam hij vrij, om tot zijn grote verrassing direct daarna opgepakt te worden door de staat Massachusetts. Pas na drie rechtszaken kreeg deze staat het alsnog voor elkaar hem ook veroordeeld te krijgen. De zaak werd zelfs aan het hooggerechtshof voorgelegd. Hoewel zijn schuld wel vaststond is hij naar mijn idee uiteindelijk toch deze tweede keer op zeer discutabele gronden veroordeeld. In feite is hij twee keer voor dezelfde feiten veroordeeld. Massachusetts noemde de feiten echter anders en zo konden ze hem er dus nog een keer voor straffen. Naar mijn idee een prima voorbeeld van hoe een overheid wetten naar zichzelf toe aanpast en in feite wetteloosheid ten toon spreid.
Gedurende deze rechtszaken met Massachusetts ging Ponzi naar Florida alwaar hij stukken moeras probeerde te verkopen aan nietsvermoedende beleggers, iets waar de Nederlander Rienk H. Kamer een halve eeuw later ook, naar eigen zeggen ongewild, zijn handen aan zou branden. Ponzi kreeg uiteindelijk in Massachusetts nog weer 7 jaar gevangenisstraf opgelegd.
Uiteindelijk zijn er 6 banken failliet gegaan naar aanleiding van deze fraude. Ook alle investeerders die hem trouw gebleven waren raakten 70% van hun geld kwijt. Er ging uiteindelijk 20 miljoen dollar verloren. Het zou vandaag de dag zo’n 225 miljoen dollar zijn. (Een klein bedrag vergeleken met de 10 miljard die de klanten van Madoff uiteindelijk definitief verloren.)
In 1934 kwam Ponzi naar Europa waar hij het kunstje opnieuw wilde opzetten, maar hij was te bekend geworden. Alle opzetjes mislukten. Hij verdween naar Brazilië waar hij in 1949 vrijwel blind en in armoede stierf.
